Komunikacja niewerbalna to nie tylko mowa ciała, ale również komunikaty, które człowiek wysyła poprzez swój wygląd, zachowanie, a nawet poprzez przedmioty fizyczne, którymi się otacza. Miles L. Patterson, autor książki Więcej niż słowa. Niewerbalne wywieranie wpływu,traktuje komunikację niewerbalną jako skoordynowany system, którego nie sposób zrozumieć bez uwzględnienia wszystkich komunikatów składających się na daną ekspresję. Zrozumienie mechanizmów kierujących komunikacją niewerbalną, może przyczynić się do lepszego rozumienia innych ludzi oraz bardziej świadomego wyrażania siebie. Przedstawiam kilka aspektów komunikacji niewerbalnej, w moim odczuciu szczególnie istotnych w codziennym funkcjonowaniu, na podstawie książki Więcej niż słowa. Niewerbalne wywieranie wpływu autorstwa Miles’a L. Patterson’a.
1. Otoczenie fizyczne
Wystrój i aranżacja wnętrza nie są bez znaczenia podczas komunikacji z drugim człowiekiem. Jak się okazuje, ta być może dla wielu zaskakująca teza posiada wiele obserwowalnych przykładów w codzienności. Już samo ustawienie krzeseł może znacząco wpłynąć na przebieg komunikacji. Rozmówcy siedzący daleko od siebie, będą musieli włożyć więcej energii w przekazanie komunikatu, chociażby poprzez zwiększenie tonu głosu czy intensyfikację kontaktu wzrokowego.
Miles L. Patterson wspomina o ciekawym zabiegu stosowanym w świecie biznesu (w szczególności na Zachodzie), jakim jest zaznaczanie pozycji w hierarchii poprzez:
wielkość i lokalizację miejsca pracy
rodzaj i aranżację mebli.
Jak nietrudno się domyślić, największe i najlepsze gabinety, nierzadko z pięknym widokiem, zajmują osoby postawione na najwyższym miejscu w hierarchii. Często posiadają oni także masywne biurka, podkreślające dystans pomiędzy szefem a podwładnym. Zdarza się, że nawet krzesła przeznaczone dla podwładnych, są nieco niższe niż fotel szefa, co ma dodatkowo deprymujące działanie. Takie zabiegi (nierzadko celowe), jeszcze bardziej podkreślają pozycję szefa i nieświadomie wzmacniają u podwładnych poczucie respektu do jego osoby.
2. Wpływ osobowości
Miles L. Patterson w swojej książce, osobowość traktuje jako prognostyk przyszłych zachowań. Ludzie, poszukując przyczyn różnych działań, nierzadko odwołują się do cech osobowości. Indywidualne właściwości każdego człowieka, mogą mieć niemały wpływ na jakość komunikacji niewerbalnej. Jeżeli jesteśmy osobami introwertycznymi o wysokim poziomie lęku społecznego, możemy mniej trafnie oceniać innych:
(…) osoby lękliwe mniej trafnie oceniają innych. Możliwe, że jest to efekt rzadszego i krótszego patrzenia na ludzi. (…) Utrudnia to również koordynację prostej wymiany komunikatów podczas interakcji, ponieważ łatwo o pominięcie subtelnych sygnałów płynących od drugiej osoby.
3. Samoobserwacja
Autor pisze też o zdolności do samoobserwacji, rozumianej jako: wrażliwość na zmianę norm sytuacyjnych oraz zdolność do modyfikowania własnego zachowania w zależności od celu. Samoobserwacja jest zatem zdolnością do funkcjonowania w społeczeństwie, poprzez umiejętność odczytywania zachowań innych oraz sterowania własnym wizerunkiem. Osoby z wysokim poziomem samoobserwacji są zazwyczaj bardziej biegłe w odczytywaniu emocji innych ludzi, dzięki czemu łatwiej jest im wpływać na innych poprzez dostosowywanie własnego zachowania do aktualnej normy.
(…) osoby o wysokim poziomie samoobserwacji (…) są lepszymi aktorami, politykami i sprzedawcami, ponieważ potrafią odczytywać sytuacje społeczne i dostosowywać do nich swoje zachowanie.
4. Komunikacja niewerbalna jako biologiczne wyposażenie człowieka
Ciekawą obserwacją odnoszącą się do komunikacji niewerbalnej jest jej obecność już u niemowląt. Małym dzieciom trudno jest wyrażać swoje potrzeby inaczej niż za pomocą komunikatów niewerbalnych, tj. płacz czy grymas na twarzy. Owe sygnały są dla nich koniecznym warunkiem przetrwania. Ponadto, nie bez powodu twarze dzieci najczęściej są bardzo urokliwe, dzięki temu wzbudzają u dorosłych chęć interesowania się dzieckiem i jego potrzebami. Dla dorosłych roześmiana twarz dziecka jest wówczas swego rodzaju nagrodą i zachętą do opiekowania się niemowlęciem.
5. Wpływ wizerunku na wybór lidera
Ponieważ sympatia, zaufanie, i poczucie bezpieczeństwa rodzą się w znacznym stopniu pod wpływem wyglądu i stylu zachowania, atrakcyjni kandydaci, którzy dobrze się prezentują, mają dużą przewagę nad mniej atrakcyjnymi i nie mającymi takich umiejętności autoprezentacji.
Miles L. Patterson, w tej części posługuje się przykładem kampanii prezydenckiej w Stanach Zjednoczonych z 1960 r., która miała postać debaty telewizyjnej. Dwóch kandydatów – Richard Nixon i John F. Kennedy – odpowiadali publicznie na pytania, co było zresztą wówczas metodą nowatorską. Debaty można było wysłuchać w radio lub obejrzeć w telewizji. Jak się później okazało, sposób przekazu miał kluczowe znaczenie dla wyniku #wyborów. Osoby, które tylko wysłuchały debaty, były zgodne co do przewagi argumentów Nixona. Natomiast ci, którzy mieli możliwość obejrzenia sporu #kandydatów, nie mieli wątpliwości co do wyższości Johna F. Kennedy’ego. Ostatecznie starcie wygrał Kennedy. Co wpłynęło na jego zwycięstwo? Wcale nie jakość argumentów. John F. #Kennedy prezentował się wówczas wizualnie lepiej od swojego przeciwnika. #Nixon nie wyglądał korzystnie, głównie z powodu przebytej niedawno choroby. Natomiast Kennedy sprawiał wrażenie bardziej wypoczętego, opalonego i swobodnego. Jak widzimy, wizerunek może mieć decydujące znaczenie w #komunikacji #niewerbalnej, a nawet wpływać na przebieg wydarzeń ważnych w historii świata czy danego narodu.
6. Wzorce kulturowe
Autor wymienia kulturę jako jeden z podstawowych czynników kształtujących #komunikacją ###niewerbalną. Czerpiemy z niej wzorce zachowań, które z biegiem czasu stają się coraz bardziej automatyczne i nie podlegają naszej kontroli. Istnieje jednak wiele różnic kulturowych w przekazywaniu sygnałów niewerbalnych, które mogą przysparzać wiele kłopotów w kontaktach z osobami pochodzących z różnych kultur. Miles L. Patterson pisze o kulturach:
kontaktu, których komunikację cechuje wysoki poziom zaangażowania (np. mieszkańcy południowych obszarów basenu Morza Śródziemnego i Latynosi)
niekontaktowych o niskim poziomie zaangażowania (np. Anglicy czy mieszkańcy Europy Północnej.
Kultury kontaktu, kreśląc swój obraz rzeczywistości, polegają w większym stopniu na bodźcach dotykowych i węchowych, a kultury niekontaktowe – na bodźcach wizualnych.
7. Rozumienie emocji a rodzaj kultury
Miles L. Patterson zauważa, że ludzie mogą różnić się pod względem zdolności w rozumieniu emocji innych w zależności od tego, z jakiego typu kultury pochodzą. Pisze o dwóch rodzajach kultur:
indywidualistycznej
kolektywistycznej.
Ludzie należący do pierwszej grupy, z reguły okazują się być bieglejsi w odczytywaniu emocji negatywnych, ale również w ich wyrażaniu. Natomiast typ kolektywistyczny charakteryzuje wstrzemięźliwość w okazywaniu emocji negatywnych oraz zdolność zachowania twarzy i przystosowania się do innych.
W kulturach kolektywistycznych maskowanie negatywnych emocji zmniejsza ryzyko potencjalnego konfliktu oraz zwrócenia na siebie nieprzychylnej uwagi, Brak tego typu reguł ujawniania w kulturach indywidualistycznych pozwala na bardziej spontaniczne zachowanie w obecności innych.
Opisane przeze mnie funkcje i czynniki składające się na komunikację niewerbalną, to tylko kilka z obszernego opracowania tematu. Autor w swojej książce wychodzi poza schematy powszechnego rozumienia komunikacji niewerbalnej i zachęca do spojrzenia na jej specyfikę w nieco bardziej złożony sposób. Nierzadko jest ona pomijana w ogólnym rozumieniu komunikacji międzyludzkiej, a jak się okazuje – jej znaczenie w komunikacji jest porównywalne do porozumiewania za pomocą słów, jeśli czasami nie większe. Nie sposób wykluczyć jej wpływu na jakość wysyłanych i odbieranych komunikatów. Serdecznie zachęcam do zapoznania się z pozycją Miles’a :L. Pattersona Więcej niż słowa. Niewerbalne wywieranie wpływu.
Autorstwo:
Małgorzata Stolarska
redaktor w Psychologia Rozwoju Osobistego
Jeśli w Państwa opinii powyższy artykuł może okazać się pomocny dla innych odbiorców, prosimy o udostępnienie. W ten sposób promują Państwo wartościowe treści i zachęcają nas do dalszej pracy. Udostępniamy Państwu możliwość zapisania się do bezpłatnego Newslettera, dzięki któremu umożliwiamy chętnym czytelnikom, bieżące śledzenie naszych nowości.
Dziękujemy za uwagę i zachęcamy do odwiedzania naszej strony.
Zespół PRO!