Publikacja Edukacja ALTERNATYWNA na rzecz DEMOKRATYZACJI procesu kształcenia, pod redakcją naukową R. Nowakowskiej – Siuta jest rezultatem VII Międzynarodowej Konferencji Edukacja alternatywna – „Dylemat teorii i praktyki”, będącej częścią cyklu konferencji inicjowanych przez prof. Bogdana Śliwierskiego. Głównym założeniem konferencji było zwrócenie uwagi na problemy demokratyzacji procesu kształcenia, jakości kształcenia dzieci, praw dziecka i wychowawcy oraz zwrócenie uwagi na rolę edukacji demokratycznej we współczesnym społeczeństwie obywatelskim.
Siódma z kolei konferencja połączyła ze sobą środowiska rodziców, nauczycieli, twórców szkół i programów kształcenia, polityków zajmujących się oświatą, działaczy, inicjatorów oraz środowisko akademickie. Tom składa się z publikacji kilkudziesięciu autorów reprezentujących wiele rodzimych i zagranicznych ośrodków akademickich, instytucji doskonalenia nauczycieli oraz stowarzyszeń i organizacji, których aktywność jest ukierunkowana na dążenie ku demokratyzacji procesu kształcenia.
Cytaty z publikacji:
Autonomia
Pojęcie autonomii, choć istniało już w oświeceniu, to jednak w ciągu ostatnich dwudziestu lat zaczęło mieć w Europie znaczenie nie tylko jako idea i postulat pedagogiczny, lecz także jako warunek do tworzenia postaw nowej jakościowo szkoły – szkoły zdolnej do zmian, pokonywania napięć i sprzeczności, szkoły odnajdującej swoją społeczną misję i eliminującej „skazę” dysfunkcjonalności (…)
[cyt. s. 33, Inetta Nowosad, Źródła koncepcji autonomii szkoły w Europie. Autonomia szkoły w dorobku przedstawicieli pedagogiki reformy].
Współpraca
Uczenie się we współpracy wykorzystano w celu zarówno wzbogacenia wiedzy i umiejętności uczniowskich poprzez działanie, jak i rozwiązywania problemów społecznych, np. rozpowszechniania demokratycznych tradycji, likwidowania uprzedzeń oraz społecznej integracji ludzi zaliczanych do różnych kategorii inności
[J. Bąbka, Uczenie się współpracy jako edukacja ku demokracji, s. 121-134].
Kształcenie wyprzedzające
W 2010 roku na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, w zespole Zakładu Pedeutologii, pod kierunkiem prof. Stanisława Dylaka opracowane zostały na potrzeby realizacji projektu PO KL Kolegium Śniadeckich zasady strategii kształcenia wyprzedzającego, oparte na teorii D. Ausubela. Strategia kształcenia wyprzedzającego jest znacznie bliższa naturalnego uczenia się niż sama lekcja, podczas której nauczyciel zwykle pro forma pyta uczniów o to, co już na dany temat wiedzą, i nie podejmuje żadnych istotnych działań, gdyż po prostu nie ma na to czasu. Takie podejście jest ważne i z tego powodu, że mózg doskonalił się nie tylko dlatego, że przyswajał gotową wiedzę, ile głównie dlatego, że dochodził do niej sam, zmuszany codzienną sytuacją do rozwiązywania bardzo trudnych zadań
[S. Dylak, A. Wiśniewska, M. Leszkowicz, Strategia kształcenia wyprzedzającego – nauczyciel architektem wiedzy ucznia, s. 49-66].
Uczeń podmiotem w procesie kształcenia
Omawiana wyżej rola nauczyciela jako głównego czy nawet jedynego mandatariusza wiedzy może prowadzić do przyjęcia przez niego postawy lekceważącej wobec ucznia, jako osoby już coś wiedzącej, będącej już na drodze ku mądrości oraz świadomej własnych celów. Jasnym dowodem barku szacunku jest mała aktywność uczniów szkół licealnych, którzy nie chcą mieć wpływu na przebieg nauczania organizowanego specjalnie dla nich, zarówno z myślą o ich aktualnych potrzebach, jak i o przyszłej karierze życiowej. Podstawę do takiego sądu daje analiza wyników badań prowadzonych w ramach Projektu POKL, realizowanego przez Kolegium Śniadeckich, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Ogólnopolską Fundację Edukacji Komputerowej w Poznaniu. Badania przeprowadzono na 1000 nauczycieli przedmiotów ścisłych i matematyki w liceach całej Polski
[S. Dylak, A. Wiśniewska, M. Leszkowicz, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Strategia kształcenia wyprzedzającego – nauczyciel architektem wiedzy ucznia, s. 49-65,
w: Uczeń przedmiotem, ale i podmiotem nauczania – uczenia się, s. 53-55].
Głos uczniów
Obecnie dookoła toczą się prawdziwe boje – ideowe, polityczne oraz prawne. Wrze w Internecie po określonych decyzjach politycznych, tylko w szkole jakby spokój (poza ewentualnymi występkami uczących się). Uczniowie, ale i studenci muszą przede wszystkim słuchać, nie mają głosu w sprawach dla nich fundamentalnych, np. dotyczących życia szkolnego/uczelnianego czy sposobu nauczania, nie mówiąc już o materiale nauczania (…). Ten pozorny spokój, często utrzymywany siłą, resztkami autorytetu nauczycieli i wykładowców, nie wprowadza ładu moralnego, a tylko pozorne, zewnętrzne podporządkowanie się
[S. Dylak, A. Wiśniewska, M. Leszkowicz Strategia kształcenia wyprzedzającego – nauczyciel architektem wiedzy ucznia, s. 49-65, w: Szkoła w zaciszu sporów o aksjologiczne i kulturowe zmiany, s. 55-58].
Pedagogika Montessori
W wielu opracowaniach pedagogicznych wywodzących się z nurtów personalizmu filozoficznego, a w szczególności jego religijnych odmian, pojawiają się odniesienia do transcendentnego aspektu rozwoju jednostki ludzkiej i jej świadomości, a także swobody w wyborze własnego rozumienia wartości uznanych za znaczące². Niewiele jest jednak pedagogów – twórców koncepcji pedagogicznych, którzy konsekwentnie rozwinęli myśl pedagogiczną, przenosząc ją na sferę realizacyjną we wszystkich płaszczyznach rozwoju człowieka – fizycznej, psychicznej i duchowej. Do tych przedstawicieli należy Montessorii (…). Montessorii, tworząc swą metodę opartą na wnikliwej obserwacji zachowań poznawczych dziecka, sformułowała zasady pracy pedagogicznej wymagającej od nauczyciela szczególnych predyspozycji, umożliwiających wsparcie harmonijnego rozwoju młodego organizmu (…). W ujęciu Montessori rozwój to proces wzrastania o charakterze dynamicznym, zgodnie ze znanym jej sformułowaniem: ”aby dziecko mogło wzrastać, wychowawcy musi stopniowo ubywać”
[cyt. s. 164-165, J. Kruk, Filozoficzne aspekty rozwoju dziecka w kontekście fenomenologicznego i dialogicznego odczytania myśli Marii Montessori, s. 163-172].
Zawarte tu cytaty są zaledwie wybiórczymi fragmentami merytorycznego bogactwa materiału zawartego w omawianym tomie.
O czym jeszcze dowiemy się z publikacji?
1. Czy szkoła ma szansę na zmianę? (Z. A. Kłakówna)
2. Oświata dorosłych jako druga szansa w świetle badań bibliograficznych (O. Czerniawska)
3. Źródła koncepcji autonomicznej szkoły w Europie. Autonomia szkoły w dorobku przedstawicieli pedagogiki reformy (I. Nowosad)
4. Strategia kształcenia wyprzedzającego –nauczyciel architektem wiedzy ucznia (Dylak, A. Wiśniewska, M. Leszkowicz)
5. Gdy metoda edukacyjna staje się metodą badań jakościowych – w stronę własnego projektu (M. Muszyńska)
6. Den Sinn des Lernens entdecken (Rudolf Steiner und Ernst Cassirer J. Kiersch)
7. Uczenie się współpracy jako edukacja ku demokracji (J. Bąbka)
8. Transformacja zamiast reformacji. Kena Robinsona krytyka systemu edukacji (A. Murzyn)
9. Pedagogika pomyślnej egzystencji jako reaktywowanie postawy afirmacji życia w kulturze europejskiej (A. Żywczok)
10. Idea planu daltońskiego a prawo do indywidualizmu edukacji dziecka (D. Misiak)
11. Podmiotowość dziecka w procesie nauczania, czyli porównanie myśli pedagogicznej Janusza Korczaka z filozofią International Baccalaureate Organization (IBO) (K. Chmiel, A. Maj)
12. Janusz Korczak – rzeźbiarz duszy dziecięcej (A. Bystrzycka)
13. Prawa dziecka w edukacji alternatywnej (T. Wejner-Jaworska)
i wiele innych
Autorstwo recenzji:
Eliza Śliwińska
Psycholog, redaktor naczelna Psychologii Rozwoju Osobistego
Jeśli w Państwa opinii powyższy artykuł może okazać się pomocny dla innych odbiorców, prosimy o udostępnienie. W ten sposób promują Państwo wartościowe treści i zachęcają nas do dalszej pracy.
Dziękujemy za uwagę i zachęcamy do odwiedzania naszej strony.